Advies AG aan Hoge Raad: beslissing hof waarbij Nederlandse Staat groen licht kreeg voor maatregelen ter vermindering van geluidshinder Schiphol kan niet in stand blijven
De beslissing van het gerechtshof Amsterdam waarbij de Nederlandse Staat (hierna: de Staat) groen licht kreeg om twee voorgenomen maatregelen door te voeren om de geluidshinder van Schiphol te verminderen, kan niet in stand blijven. Dat adviseert advocaat-generaal (AG) Drijber de Hoge Raad in zijn conclusie van vandaag. Volgens de AG heeft het hof ten onrechte geoordeeld dat de twee maatregelen zijn uitgezonderd van het doorlopen van de Europese ‘evenwichtige aanpak’ ofwel de balanced approach. Ook ontbreekt voor één van de maatregelen een wettelijke basis.
Achtergrond
De zaak betreft een kort geding over ‘de krimp’ van luchthaven Schiphol. Sinds 2015 wordt het Nieuwe Normen- en Handhavingsstelsel (NNHS) toegepast dat uitgaat van een voor omwonenden zo gunstig mogelijk baangebruik en van maximaal 500.000 vliegtuigbewegingen per jaar. Overtreding van de wettelijke geluidsnormen wordt sindsdien gedoogd als de normen van het NNHS niet worden overschreden. De verwachting was dat het NNHS wettelijk zou worden vastgelegd maar dat is nog steeds niet mogelijk gebleken.
In 2022 besloot het kabinet de geluidsnormen aan te scherpen om omwonenden rond Schiphol beter te beschermen tegen geluidsoverlast. Daartoe zijn twee voorgenomen maatregelen aangekondigd. Ten eerste gaat het om de invoering van een tijdelijke Experimenteerregeling, met onder andere als norm maximaal 460.000 vliegtuigbewegingen. Ten tweede zou een einde komen aan het gedogen. In de tussentijd zou worden gewerkt aan een nieuwe wettelijke regeling.
Partijen uit de luchtvaart hebben daarop een kort geding aangespannen tegen de Staat, gericht tegen het voornemen de Experimenteerregeling in te voeren en het voornemen het gedogen te beëindigen.
De centrale vraag in het geschil is of de Staat voor het doorvoeren van beide maatregelen de balanced approach moet doorlopen die volgens Europese regels geldt voor geluidsmaatregelen die een ‘exploitatiebeperking’ inhouden. De balanced approach is een verzameling voorwaarden waar een staat aan moet voldoen om aangepaste normen ter vermindering van geluidsnormen te kunnen doorvoeren. De gevolgen van een maatregel voor de operationele capaciteit van de betrokken luchthaven moeten zo gering mogelijk zijn en de gekozen maatregel moet zowel kostenefficiënt als proportioneel zijn. Belanghebbenden moeten worden geraadpleegd en een voorgenomen maatregel moet tijdig aan de Europese Commissie worden voorgelegd.
De voorzieningenrechter vond dat deze procedure moest worden doorlopen en legde aan de Staat een verbod op om de twee maatregelen door te voeren; het gerechtshof vond van niet en draaide dit verbod terug. De Experimenteerregeling is volgens het hof een tijdelijk en kortdurend experiment ter voorbereiding van eventuele toekomstige aanpassingen van de geldende geluidsregels waarvoor de Staat wel de balanced approach volgt. Het stoppen met gedogen betekent volgens het hof dat een einde wordt gemaakt aan een tijdelijke gedoogsituatie waarin de geldende regels beperkt worden gehandhaafd. Tegen deze beslissing van het hof gingen de partijen uit de luchtvaart in cassatie bij de Hoge Raad.
Advies AG
De AG acht het oordeel van het hof dat de balanced approach niet van toepassing is op de voorgenomen Experimenteerregeling onjuist. Hij is van mening dat de Europese verordening waarin die procedure is vastgelegd geen aanknopingspunt biedt om een tijdelijke maatregel daarvan uit te zonderen.
De balanced approach is van toepassing op ‘acties’, zodat ook andere maatregelen dan wettelijke maatregelen daaronder kunnen vallen. Het stoppen met gedogen is in dit geval zo’n ‘actie’ omdat al geruime tijd wordt uitgegaan van het NNHS en dus van andere normen dan de wettelijke normen waarvan de overtreding wordt gedoogd.
Bovendien ontbreekt volgens de AG voor de beoogde Experimenteerregeling een toereikende grondslag in de (Nederlandse) Luchtvaartwet.
Volgens de AG kan de uitspraak van het hof daarom niet in stand blijven. Hij adviseert de Hoge Raad dan ook de uitspraak te vernietigen.
Het standpunt dat de balanced approach voor beide maatregelen moet worden gevolgd, wordt gedeeld door de Europese Commissie. Naar aanleiding van een brief van de Europese Commissie heeft de minister de inwerkingtreding van de Experimenteerregeling opgeschort en de aanwijzing gegeven om tot nader bericht het gedogen voort te zetten. De opschorting van beide voorgenomen maatregelen duurt in elk geval tot de uitspraak van de Hoge Raad in deze zaak.
Uitspraak Hoge Raad
Het is nog niet bekend wanneer de Hoge Raad uitspraak doet.
De conclusie van de advocaat-generaal is een onafhankelijk advies aan de Hoge Raad, die vrij is dat advies al dan niet te volgen. De advocaat-generaal maakt deel uit van het parket bij de Hoge Raad. Het parket bij de Hoge Raad is een zelfstandig, onafhankelijk onderdeel van de rechterlijke organisatie. Het behoort niet tot het Openbaar Ministerie.