Uitspraken Hoge Raad zonder inhoudelijke motivering in begrijpelijke(r) taal
"Bij een open houding naar de buitenwereld past ook dat een hoog college zich niet verheven opstelt. Wel serieus en heel goed, maar het hoeft voor mij niet heel plechtig te zijn. Dat geldt ook voor het taalgebruik. De juridische materie is naar zijn aard vaak al ingewikkeld. Laten we ons inspannen om de taal waarin wij onze beslissingen overbrengen helder te houden, en het daarmee niet nog ingewikkelder, niet nodeloos ingewikkeld te maken. Het kan soms wel wat minder plechtstatig, dat maakt de boodschap alleen maar krachtiger.'" (uit installatierede president Hoge Raad Maarten Feteris)
De teksten van de standaardoverwegingen in uitspraken van de Hoge Raad zonder inhoudelijke motivering zijn in een begrijpelijker en moderner jasje gestoken. Het gaat dan om de tekst van de afdoening van zaken door toepassing van artikel 80a van de Wet op de Rechterlijke Organisatie (Wet RO) en artikel 81 Wet RO. Woorden als ‘nopen’, ‘behoeven’ en ‘klaarblijkelijk’ komen niet meer voor in de nieuwe teksten. Deze week zijn de eerste arresten met de nieuwe modeltekst artikel 81 Wet RO gepubliceerd (zie bijv. een uitspraak van de strafkamer d.d. 7 januari en van de civiele kamer d.d. 10 januari).
De Hoge Raad is inmiddels zo’n anderhalf jaar aan de slag met een project ‘Helder Recht’. Een project dat gericht is op heldere, begrijpelijke en goed leesbare uitspraken, zodat de overwegingen en de beslissingen helder en trefzeker voor het voetlicht worden gebracht. Helder en begrijpelijk taalgebruik is belangrijk waar het gaat om toegankelijkheid van het recht en het contact met de samenleving. Ouderwets en onbegrijpelijk taalgebruik creëert een onnodige kloof tussen de rechter en de burgers voor wie hij rechtspreekt. Rechters moeten daarom helder formuleren, hun uitspraken moeten daardoor duidelijk zijn. Dat geldt ook voor het taalgebruik van de hoogste rechter.
Het project ‘Helder Recht’ bestaat onder meer uit workshops voor raadsheren en medewerkers van het wetenschappelijk bureau, presentaties en taaltips. Binnen het project is door een van de raadsheren een interne herschrijfwedstrijd van de tekst van de standaardoverweging van artikel 81 RO uitgeroepen. Een groot aantal uitspraken van de Hoge Raad wordt namelijk afgedaan met een verkorte motivering. Het gaat dan om de afdoening van zaken door toepassing van artikel 80a van de Wet RO en artikel 81 Wet RO. Kern van de afdoening van zaken met toepassing van artikel 80a Wet RO is het systeem van ‘selectie aan de poort’. Dit betekent dat de Hoge Raad cassatieberoepen al snel na binnenkomst niet-ontvankelijk verklaart als de klachten evident niet tot cassatie kunnen leiden of als een partij evident onvoldoende belang heeft bij haar cassatieberoep. De Hoge Raad past het instrument van artikel 81 Wet RO toe als het cassatieberoep ongegrond is en geen juridisch belangrijke nieuwe vragen oproept. Een jury onder voorzitterschap van president Maarten Feteris en verder bestaande uit een raadsheer uit elke kamer en een externe taaltrainer, heeft de inzendingen bekeken en beoordeeld. De winnende tekst is vervolgens verder onder de loep genomen door de jury en omgevormd tot een nieuwe modeltekst. Daarna heeft de jury ook de tekst van de afdoening van zaken met artikel 80a Wet RO bekeken en omgezet in begrijpelijke(r) taal. De teksten zijn, na een consultatieronde binnen alle kamers van de Hoge Raad, onlangs vastgesteld en worden vanaf nu dan ook gebruikt. Ook de informatieve teksten op de website zijn aangepast.
De Hoge Raad streeft ernaar in al zijn uitspraken meer aandacht te hebben voor begrijpelijk taalgebruik. Een belangrijk deel van de uitspraken van de Hoge Raad dient immers (ook) als leidraad voor de beslissing van andere zaken. Als die uitspraken niet duidelijk zijn, vervullen zij die functie niet naar behoren. De Hoge Raad vermijdt inmiddels Latijnse uitdrukkingen en er wordt minder plechtig en ambtelijk taalgebruik gehanteerd. Maar het gaat niet alleen om taal. Het gaat ook om zins- en tekststructuur. Ook daar is aandacht voor. Er wordt meer gewerkt met kopjes, met een in- of uitleiding en/of een samenvatting. De eerste resultaten daarvan zijn al zichtbaar. Zo beginnen de uitspraken van de Hoge Raad in de klimaatzaak Urgenda en in het liquidatieproces Passage met een samenvatting. De Hoge Raad hoopt dat met het project ‘Helder Recht’ de teksten van de uitspraken van de Hoge Raad meer en meer voor een groter publiek toegankelijk en begrijpelijk zijn.