Vragen en antwoorden

De Hoge Raad is de hoogste rechter in Nederland op het gebied van civiel recht, strafrecht en belastingrecht.

De Hoge Raad is een cassatierechter. Dat betekent dat de Hoge Raad beoordeelt of een lagere rechter (rechtbank/gerechtshof) bij een uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de procedure op de juiste wijze is gevolgd.

Als cassatierechter zorgt de Hoge Raad voor rechtseenheid en rechtsbescherming en beantwoordt hij rechtsvragen en draagt zo bij aan de ontwikkeling van het recht. Het recht ligt in grote lijnen vast en ontwikkelt mee met veranderingen in de samenleving. Dat mee ontwikkelen gaat niet vanzelf. Er zijn steeds weer nieuwe situaties en omstandigheden waarvoor het recht geen pasklare oplossingen biedt. Soms ontstaan er ook nieuwe inzichten, bijvoorbeeld over wat rechtvaardig is. Ergens moet dan richting worden geven, worden bedacht hoe we met zo'n nieuwe situatie moeten omgaan, moeten knopen worden doorgehakt. Die taak is belegd bij de Hoge Raad.

Alleen in eerste instantie. Rechters moeten zich houden aan wat de Hoge Raad heeft beslist. De Hoge Raad beweegt zich echter in de ruimte die de wet hem laat. Dat betekent dat de wetgever (Tweede Kamer en regering) de wet zodanig kan aanpassen dat een uitspraak van de Hoge Raad zijn geldigheid verliest. In tweede instantie kan dus de wetgever aan zet zijn.

Nee, dat is de Hoge Raad niet. Wanneer iemand het oneens is met de uitspraak van een rechter kan hij in hoger beroep gaan bij een hof. Dat hof onderzoekt de zaak opnieuw en stelt zogezegd de feiten opnieuw vast.

In een strafzaak beantwoorden rechtbank en hof vaak de vraag: heeft 'ie het gedaan of niet? Die vraag beantwoordt de Hoge Raad niet. De Hoge Raad doet geen onderzoek naar feiten en omstandigheden. Hij gaat uit van de feiten zoals die door het hof zijn vastgesteld, bijvoorbeeld ja, hij heeft het gedaan. Of nee, er is onvoldoende bewijs dat hij het heeft gedaan.

De Hoge Raad kijkt alleen naar of het hof het recht juist heeft geïnterpreteerd en toegepast en of het hof zijn uitspraak voldoende heeft gemotiveerd.

Met ander woorden: is het logisch/begrijpelijk dat het hof op basis van wat het heeft vastgesteld tot deze uitspraak komt? De Hoge Raad kijkt dus door een specifieke 'cassatiebril' naar een zaak en zijn reikwijdte is in die zin beperkt.

Aan de Hoge Raad is een parket verbonden, waarvan advocaten-generaal en de (plaatsvervangend) procureur-generaal deel uitmaken.

De voornaamste taak van het parket is het geven van juridische adviezen, zogenoemde conclusies, aan de Hoge Raad.

Het parket is onafhankelijk en wordt geleid door de procureur-generaal. De conclusies worden door de advocaten-generaal (AG’s) namens de procureur-generaal genomen.

Het parket maakt geen deel uit van het openbaar ministerie en is onafhankelijk van regering en parlement.

De juridische vraagstukken waarop de Hoge Raad antwoord moet geven, zijn vaak ingewikkeld. Daar zijn knappe koppen voor nodig. Dat betekent dat alleen de knapste juristen in aanmerking komen om in de Hoge Raad raadsheer of advocaat-generaal bij het parket te worden.

Het zijn mensen die een ruime beroepservaring hebben, bijvoorbeeld als rechter, als advocaat, of wetenschapper (of een combinatie daarvan). Daarbij zijn het mensen die het leuk vinden om op een abstracte manier met recht bezig te zijn en daar ook goed in zijn.

Raadsheren en advocaten-generaal hebben meestal meerdere wetenschappelijke publicaties op hun naam staan voor zij bij de Hoge Raad komen werken. Vaak zijn zij specialist zoals bijvoorbeeld op het gebied van aansprakelijkheid, privaatrecht, successierecht of ondernemingsrecht.

Nee, dat kan de Hoge Raad niet. De rechter in Nederland is onafhankelijk en kan en mag om die reden geen juridisch advies geven. Dat geldt dus ook voor de Hoge Raad. U kunt contact zoeken met een (cassatie)advocaat.

De voornaamste taak van de de procureur-generaal (PG) bij de Hoge Raad is om de Hoge Raad te voorzien van onafhankelijke rechtsgeleerde adviezen (conclusies). De advocaten-generaal nemen namens de procureur-generaal deze conclusies.

Daarnaast heeft de PG enkele bijzondere taken, waaronder:

• de vervolging van ambtsmisdrijven en ambtsovertredingen begaan door de leden van de Staten-Generaal, de ministers en de staatssecretarissen;
• het instellen van cassatie in het belang der wet;
• het voordragen van rechters voor ontslag door de Hoge Raad;
• het instellen van een herzieningsverzoek bij de Hoge Raad;
• het (on)gevraagd adviseren van de regering.

De PG vormt samen met de president van de Hoge Raad en de directeur bedrijfsvoering het dagelijks bestuur (DB) van de Hoge Raad en is in die hoedanigheid (mede-)verantwoordelijk voor het bestuur van alle onderdelen van de Hoge Raad, zoals raad, parket en (wetenschappelijke) ondersteuning.

In de handreiking "In beroep bij de Hoge Raad in belastingzaken", die ook in de vorm van een brochure is uitgegeven door het ministerie van Justitie, vindt u informatie over het beroep in cassatie bij de belastingkamer van de Hoge Raad. Of download de Handreiking in beroep bij de Hoge Raad in belastingzaken (pdf, 203 kB)